ناباروری و درمان آن

از گذشته تا کنون انسان ها به دنبال زاد و ولد و افزایش نسل خود بوده اند حتی در دهه های اخیر یکی از عومال اصلی جوانان نیز شمرده می شود. پس چنانجه زوجی بعد از برقراری رابطه های جنسی منظم بدون محافظت پس از گذشت حداقل 12 ماه به بارداری منجر نشود، اصطلاحا تحت عنوان ناباروری یا نازا شناخته می شوند که آن نیز با توجه تشخیص دقیق متخصص زنانی متبحر و با تجربه صورت می گیرد.

آمار ها حاکی از آن است که حدود 10 درصد از خانم های با میانگین سنی 15 – 44 سالمه را مورد بررسی قرار گرفته اند که برای بارداری دچار مشکل شده اند. از سوی دیگر میزان بالای از موفقیت های ناباروری به خصوص در کشور مان این نوید را می دهد که جای نگرانی برا یزوجین وجود ندارد و به راحتی در طی یکدوره طول درمان قرار می گیرند و در نهایت به خواسته قلبی شان می رسند.

نازایی و ارزیابی زوج نابارور

80 درصد زوجین در سال اول زندگی خود باردار می شوند. احتمال بارداری در سه ماه اول ازدواج 57 درصد و در شش ماه اول 72 درصد بوده و نهایتا در عرض یک سال اول ازدواج به 80 درصد می رسد.

می توانیم انواع نازایی را به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی کنیم. نازایی اولیه حالتی است که زوج مبتلا به آن هرگز در طول زندگی مشترک خود با هم باردار نشده اند و نازایی ثانویه زمانی اتفاق می افتد که زوجین قبلا بارداری را تجربه کرده اند و در بارداری دوم دچار نازایی می شوند.

علل ناباروری

شیوع ناباروری در زوجین بین 10 تا 15 درصد است و علل مختلفی را می توان در بروز آن دخیل دانست. برخی از مهم ترین دلایل ناباروری عبارتند از:

• افزایش سن
• ابتلا به بیماری های مقاربتی (STD)
• سقط جنین

سقط جنین اتفاقی است که برای 10 درصد از بارداری های افراد زیر 30 سال رخ می دهد. این میزان در بارداری افراد بالای 40 سال به 34 درصد می رسد.

علل مردانه

در 35 درصد مواقع علل مردانه منجر به ناباروری می شوند.

علل زنانه

علل زنانه ناباروری می توانند متفاوت باشند. در واقع 35 درصد بارداری ها به دلیل مشکلات مربوط به لوله های رحمی و لگن، 15 درصد آن ها در پی اختلال در عملکرد تخمدان ها و 10 درصد دیگر به علت ابتلای زن به بیماری شایع تخمدان پلی کیستیک به وقوع می پیوندند.

• علل نامشخص
• علل غیر معمول

در 5 درصد مواقع ممکن است ناباروری به دلیل بروز مشکلات غیر طبیعی اتفاق بیفتد. مثلا آناتومی غیر طبیعی بدن، مصرف سیگار و مشکلات تیروئید از جمله مواردی هستند که در این دسته جای می گیرند.

مشاوره ناباروری

در بررسی اولیه زوج نابارور شرح حالی از وضعیت عادت ماهیانه خانم گرفته می شود. این که از چه سنی پریود شروع شده و حالا فاصله بین هر دوره آن چند روز است، مقدار خونریزی چقدر است و طول هر دوره پریود چند روز است، از جمله سوالاتی هستند که از شما پرسیده می شوند.

سوال بعدی که از شما پرسیده می شود، در رابطه با سوابق خانوادگی است. این که قبلا در خانواده شما شخصی به مشکلاتی نظیر تخمدان پلی کیستیک، هیرسوتیسم، آکنه و ناباروری مبتلا بوده باشد می تواند تاثیر زیادی بر روی آینده باروری شما بگذارد.

همچنین از مرد نیز سوالاتی در رابطه با ابتلا به بیماری هایی مانند واریکوسل، هیدروسل، کوتاهی بیش از حد آلت تناسلی و انزال زودرس پرسیده می شود. چرا که همه این موارد ممکن است بر روی ابتلا به ناباروری موثر واقع شوند.

آزمایش های ناباروری

آزمایش هایی که برای تشخیص دلایل ناباروری در خانم ها به انجام می رسند عبارتند از:

• سونوگرافی رحم و تخمدان
• آزمایش هورمونی
• آزمایش تیروئید
• آزمایش پرولاکتین
• آزمایش ذخیره تخمدان

آزمایشی که برای تشخیص علت ناباروری آقایان مورد انجام قرار می گیرد، اسپرموگرام اولیه نام دارد.

هیستروسالپنگوگرافی هم آزمایشی است که در مراحل بعدی بررسی علل ناباروری می توان با انجام آن برای افرادی که قبلا سابقه عفونت یا جراحی در محل تخمدان و لوله های رحم داشته اند، دلیل ناباروری را تشخیص داد.

این اقدام برای بررسی لوله های رحمی و حفره رحم مورد استفاده قرار می گیرد و نتیجه آن می تواند مشخص کند که آیا فیبروم یا ضایعه دیگری وجود دارد که راه لوله رحم را ببندد و مانع از بارداری شود یا خیر.

خانم های نابارور باید بدانند که اضطراب و نگرانی باعث بدتر شدن وضعیت آن ها خواهد شد و باید حتما تحت مراقبت قرار بگیرند.

گزینه های درمان ناباروری

متخصصین زنان و زایمان و نازایی معتقدند که آموزش بیماران در مورد روند طبیعی باروری، مشکلاتی که روی باروری تأثیر می گذارد و گزینه های درمانی، بیماران را قادر می سازد تا بهترین انتخاب ها را انجام دهند. درک روند طبیعی تولیدمثل در دانستن زمان جستجوی کمک ضروری است. کمک به بیماران ما در درک عمیق از گزینه های باروری، روند کار را راحتتر می کند. هدف ما این است که هر یک از بیماران به عنوان عضوی از تیم خود احساس کنند ، تیمی که متمرکز بر کمک به آن ها برای داشتن یک کودک سالم است.

داروهایی برای ایجاد تخمک گذاری و تخمک گذاری:

داروهایی که به تحریک تخمدان برای رشد تخمک های بالغ برای تخمک گذاری کمک می کنند، به دو شکل قرص های خوراکی و تزریقی مصرف می شوند. رایج ترین قرص تجویز شده برای تحریک تخمک گذاری کلومیفن سیترات است. این قرص به طور کلی از روزهای 3 تا 7 سیکل قاعدگی مصرف می شود. این به روش زیر عمل می کند: کلومیفن یک ضد استروژن است. در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس متصل می شود که برای تحریک تخمدان برای رشد و آزاد سازی تخمک ضروری است. هنگامی که کلومیفن به گیرنده های استروژن در هیپوتالاموس متصل می شود، منجر به افزایش ترشح هورمون مهم سیگنالینگ به نام GnRH (هورمون آزاد کننده گنادوتروپین) می شود. این هورمون سپس به ناحیه دیگری از مغز به نام غده هیپوفیز متصل می شود و منجر به آزاد شدن FSH (هورمون تحریک کننده فولیکول) می شود، هورمونی که مستقیماً به سلول های تخمدان متصل می شود و منجر به رشد و بلوغ تخمک می شود.

بیشترین تزریقاتی که تخمدان را تحریک می کند، گنادوتروپین نامیده می شود. گنادوتروپین های موجود در این فرمولاسیون ها FSH و در برخی موارد ترکیبی از FSH و LH (هورمون لوتئین ساز) هستند. این تزریق ها بصورت شبانه و بطور معمول 5 تا 10 روز انجام می شود و مستقیماً بر روی سلولهای تخمدان تأثیر می گذارد تا رشد تخمک را تحریک کند. هنگامی که یک فولیکول حاوی تخمک به اندازه بالغ رسید ، تزریق هورمون دیگری به نام HCG اغلب برای تقلید از افزایش طبیعی LH که در زمان تخمک گذاری رخ می دهد، انجام می شود. این منجر به بلوغ نهایی و آزاد شدن تخمک می شود.

لقاح مصنوعی

IVF (لقاح آزمایشگاهی) نوعی درمان ناباروری است که در آن تخمک ها با اسپرم خارج از بدن شما در آزمایشگاه ترکیب می شوند. این روشی است که توسط افرادی که برای رسیدن به بارداری به کمک نیاز دارند استفاده می شود. IVF شامل بسیاری از مراحل پیچیده است و شکل موثری از فناوری کمک باروری (ART) است.

لقاح آزمایشگاهی (IVF) نوعی فناوری کمک باروری (ART) است که در آن اسپرم و تخمک در خارج از بدن انسان بارور می شوند.

 IVF فرآیند پیچیده ای است که شامل بازیابی تخمک از تخمدان ها و ترکیب دستی آنها با اسپرم در آزمایشگاه برای لقاح است. چند روز پس از لقاح، تخمک بارور شده (که اکنون جنین نامیده می شود) در داخل رحم قرار می گیرد.

بارداری زمانی اتفاق می افتد که این جنین خود را در دیواره رحم لانه گزینی می کند.

چرا IVF انجام می شود؟

افراد IVF را به دلایل زیادی انتخاب می‌کنند، از جمله مسائل ناباروری یا زمانی که یکی از شریک‌های زندگی دارای شرایط سلامتی است. برخی از افراد پس از شکست سایر روش‌های باروری یا در سنین بالا، IVF  را امتحان می‌کنند.

IVF همچنین یک گزینه تولید مثلی برای زوج های همجنس یا افرادی است که می خواهند بدون همسر بچه دار شوند.

IVF یک گزینه است اگر شما یا همسرتان موارد زیر را دارید:

• لوله های فالوپ مسدود یا آسیب دیده است.
• اندومتریوز
• تعداد کم اسپرم یا سایر اختلالات اسپرم.
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا سایر بیماری های تخمدان.
• فیبروئید رحم.
• دیگر مشکلات رحم
• خطر انتقال یک بیماری یا اختلال ژنتیکی.
• ناباروری بدون دلیل

از اهداکننده تخمک یا جانشین حاملگی استفاده می کنید.

پروسه IVF از ابتدا تا انتها چقدر طول می کشد؟

IVF  یک فرآیند پیچیده با مراحل متعدد است. به طور متوسط، می توانید انتظار داشته باشید که این روند چهار تا شش هفته طول بکشد. این شامل زمان قبل از بازیابی تخمک می شود، زمانی که یک فرد داروی باروری مصرف می کند تا زمانی که برای بارداری آزمایش شود.

IVF چقدر رایج است؟

تقریباً 5 درصد از زوج های مبتلا به ناباروری IVF را امتحان می کنند. از سال 1978 بیش از 8 میلیون نوزاد از IVF متولد شده اند. این یکی از موثرترین فناوری های کمک باروری (ART) موجود است.

تفاوت بین IVF و IUI (تلقیح داخل رحمی) چیست؟

لقاح داخل رحمی (IUI) با لقاح آزمایشگاهی (IVF) متفاوت است زیرا در روش IUI، لقاح در بدن فرد اتفاق می افتد. یک نمونه اسپرم جمع آوری و شسته می شود تا فقط اسپرم با کیفیت بالا باقی بماند. این نمونه در طول تخمک گذاری با یک کاتتر (لوله نازک) وارد رحم شما می شود. این روش به اسپرم کمک می کند تا راحت تر به تخمک برسد به این امید که لقاح اتفاق بیفتد.

با IVF، اسپرم و تخمک در خارج از رحم شما (در آزمایشگاه) بارور می شوند و سپس به عنوان جنین در رحم شما قرار می گیرند.

IUI نسبت به IVF ارزانتر و کمتر تهاجمی است. IUI درصد موفقیت کمتری در هر سیکل دارد.

مراحل درمان IVF چیست؟

IVF  را می توان به مراحل زیر تقسیم کرد:

قرص های ضد بارداری یا استروژن

قبل از شروع درمان IVF، پزشک شما ممکن است قرص های ضد بارداری یا استروژن را تجویز کند. این برای جلوگیری از ایجاد کیست تخمدان و کنترل زمان چرخه قاعدگی شما استفاده می شود.

 این به پزشک شما اجازه می‌دهد تا درمان شما را کنترل کند و تعداد تخم‌های بالغ را در طول فرآیند بازیابی تخمک به حداکثر برساند. به برخی از افراد قرص های ضد بارداری ترکیبی (استروژن و پروژسترون) تجویز می شود، در حالی که به برخی دیگر فقط استروژن داده می شود.

تحریک تخمدان

در طی هر چرخه طبیعی در یک فرد سالم در سن باروری، گروهی از تخمک ها هر ماه شروع به بالغ شدن می کنند. به طور معمول، تنها یک تخمک به اندازه کافی بالغ می شود تا تخمک گذاری کند. تخم های نابالغ باقی مانده در آن گروه متلاشی می شوند.

در طول چرخه IVF، از داروهای هورمونی تزریقی استفاده می‌کنید تا کل گروه تخمک‌های آن چرخه را به بلوغ همزمان و کامل تشویق کنید. این بدان معناست که به جای داشتن فقط یک تخمک (مانند یک چرخه طبیعی)، ممکن است تعداد زیادی تخمک داشته باشید.

نوع، دوز و دفعات داروهای تجویز شده بر اساس سابقه پزشکی، سن، سطح AMH (هورمون ضد مولرین) و پاسخ شما به تحریک تخمدان در چرخه‌های قبلی IVF برای شما به‌عنوان یک فرد تنظیم می‌شود.

مراحل دیگر در فرآیند تحریک تخمدان عبارتند از:

نظارت: پاسخ تخمدان‌های شما به داروها با سونوگرافی و سطح هورمون خون کنترل می‌شود. نظارت می تواند روزانه یا هر چند روز یکبار در طول دو هفته انجام شود. بیشتر تحریکات بین هشت تا 14 روز طول می کشد. در قرار ملاقات های نظارتی، پزشک از سونوگرافی برای بررسی رحم و تخمدان های شما استفاده می کنند. خود تخمک ها خیلی کوچک هستند که با سونوگرافی قابل مشاهده نیستند. اما، پزشک شما اندازه و تعداد فولیکول های تخمدان در حال رشد را اندازه گیری می کنند.

 فولیکول ها کیسه های کوچکی در داخل تخمدان شما هستند که هر کدام باید حاوی یک تخمک باشند. اندازه هر فولیکول نشان دهنده بلوغ تخمک است. بیشتر فولیکول های بزرگتر از 14 میلی متر حاوی یک تخمک بالغ هستند. تخمک های موجود در فولیکول های کمتر از 14 میلی متر به احتمال زیاد نابالغ هستند و بارور نمی شوند.

تزریق ماشه ای: هنگامی که تخمک های شما برای بلوغ نهایی آماده می شوند (که توسط سونوگرافی و سطح هورمون تعیین می شود)، یک “شات ماشه ای” برای نهایی کردن بلوغ تخمک های شما در آماده سازی برای بازیابی تخمک داده می شود. به شما دستور داده می شود که تزریق ماشه را دقیقاً 36 ساعت قبل از زمان برنامه ریزی شده برای بازیابی تخمک انجام دهید.

چه داروهایی برای IVF استفاده می شود؟

در طول چرخه IVF می توان از چندین دارو استفاده کرد. برخی از آنها به صورت خوراکی مصرف می شوند، در حالی که برخی دیگر تزریق می شوند، از طریق پوست جذب می شوند یا در واژن قرار می گیرند. پزشک شما دوز و زمان دقیق را بسته به برنامه درمانی شما مشخص می کند.

در مرحله تحریک تخمدان، می توانید انتظار داشته باشید که هورمون های تزریقی به شما داده شود:

هورمون محرک فولیکول (FSH): این هورمون ها برای تحریک تخمدان ها برای تولید تخمک عمل می کنند. ممکن است در طول درمان یک یا ترکیبی از هر دو به شما داده شود. این کار تقریباً در مدت زمان 14 روز انجام می شود.

گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG): معمولاً به عنوان یک واکسن نهایی برای تحریک تخمک های شما به بلوغ و شروع تخمک گذاری انجام می شود.

لوپرولید استات: نوعی آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) (آغاز کننده پاسخ) است که به صورت تزریقی تجویز می شود. می تواند به کنترل فرآیند تحریک کمک کند یا به عنوان یک شات ماشه استفاده شود.

ممکن است قبل از شروع IVF برای شما قرص های ضد بارداری یا تزریق تجویز شود. این یک سطح از کنترل چرخه شما را فراهم می کند و به همه تخمک های شما اجازه می دهد تا به طور همزمان شروع شوند.

به اکثر افراد مکمل های استروژن داده می شود تا قبل و بعد از انتقال جنین مصرف کنند. این هورمون به ضخیم شدن پوشش داخلی رحم آنها کمک می کند. پروژسترون همچنین برای بهبود شانس کاشت جنین و رشد آن به بارداری موفق اضافه می شود.

 اکثر آن ها این کار را در طول سه ماهه اول خود ادامه می دهند. این داروها یا خوراکی، تزریقی، ترانس درمال یا واژینال هستند.

نتیجه گیری

با کمک فردی متخصص و متبحر دیگر از نعمت فرزند آوری بی بهره نخواهید بود و با کمک روش های مذکور می توانید این حس تکرار نشدنی را تحجربه کنید.

چنانچه پس از مطالعه مطالب فوق پرسش یا ابهامی در ذهن تان ایجاد شد حتما در انتهای مقاله در بخشی تحت عنوان “دیدگاه” مطرح کنید تا دکتر میرزامحمدی با دانش و تخصصی که دارد در اولین فرصت اقدام به پاسخ گویی کند.