عمل سركلاژ چیست؟

شاید شما هم یکی از مادرانی باشید که سه ماهه اول بارداری را با موفقیت پشت سر گذاشته اید اما در سه ماهه دوم بارداری اتفاق تلخ سقط جنین را تجربه کرده اید. علم پزشکی در این گونه مشکلات نیز مانند همیشه به کمک مادران آمده است تا بتوانند بدون نگرانی بارداری خود را با موفقیت به پایان برسانند. عمل سرکلاژ (Cerclage) یک روش درمانی است که در آن علت سقط جنین نارسایی دهانه رحم است. این عمل از سقط های سه ماهه دوم بارداری جلوگیری می کند. نارسایی دهانه رحم سبب می شود که مادر با سقط های مکرر در سه ماهه دوم بارداری مواجه شود. به طوری که این سقط ها به صورت دفع محصولات بارداری (جفت و جنین) و بدون درد است. در این سقط، مادر در سه ماهه دوم بارداری خود ناگهان احساس سنگینی می کند و در نهایت کیسه آب او پاره شده و محصولات بارداری دفع می شود که در این موارد پزشک متخصص زنان و زایمان نارسایی دهانه رحم را تشخیص می دهد.

سرکلاژ دهانه رحم روشی است که برای درمان ناتوانی دهانه رحم استفاده می شود. تحقیقات نشان می دهد که سرکلاژ دهانه رحم خطر زایمان زودرس را در زنان کاهش می دهد. با این حال، زمان سرکلاژ دهانه رحم نیز ممکن است بر نتیجه تأثیر بگذارد.

دهانه رحم ضعیف زمانی اتفاق می افتد که دهانه رحم آنقدر ضعیف می شود که فشار بارداری را تحمل نمی کند. دهانه رحم کمی باز می شود و شما را در معرض خطر زایمان زودرس قرار می دهد. ناتوانی دهانه رحم یکی از شایع ترین علل سقط جنین در سه ماهه دوم است.

دهانه رحم کوتاه یکی از مهم ترین عوامل خطرزای زایمان زودرس است. توصیه می شود که طول دهانه رحم همه زنان باردار بین هفته های 14 تا 28 بارداری اندازه گیری شود. اگر آزمایشات نشان داد که دهانه رحم مادر کوتاه است، باید سرکلاژ دهانه رحم انجام شود. سرکلاژ دهانه رحم به تقویت عضله دهانه رحم کمک می کند و می تواند به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند. در حین قرار دادن سرکلاژ دهانه رحم، دهانه رحم با بخیه های محکم بسته می شود، که به دهانه رحم کمک می کند زیر وزن نوزاد، مایع آمنیوتیک و غشاء بسته بماند. قرار دادن سرکلاژ یک درمان فوق العاده موثر برای پیشگیری از زایمان زودرس است و حدود 60 سال است که از این روش درمانی استفاده می شود.

سرکلاژ یک روش جراحی است که به بسته نگه داشتن دهانه رحم کمک می کند و زایمان را به تاخیر می اندازد. سرکلاژ به برخی از بارداری های پرخطر کمک کرده است که بیشتر طول بکشد. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی از یک اسپکولوم برای باز کردن واژن، دسترسی به دهانه رحم و بخیه زدن آن استفاده می کند. این امر از اتساع زودرس جلوگیری می کند و نتایج مثبت و تمام مدت بارداری را افزایش می دهد.

علت بروز نارسایی دهانه رحم چیست؟

برای پی بردن به علت نارسایی دهانه رحم باید ابتدا آناتومی رحم مورد بررسی قرار گیرد، به طور کلی رحم زن از سه قسمت تشکیل شده است:

• لوله های رحمی
• خود رحم
• دهانه رحم

هر کدام از این قسمت ها بنا به وظایف خود، بافت ساختمانی متفاوتی با یکدیگر دارند. به عنوان مثال چون رحم دربرگیرنده محصولات بارداری است، باید قابلیت اتصال و کشش خوبی داشته باشد. از طرفی دهانه رحم باید سفت و محکم باقی بماند تا از خروج محصولات حاملگی جلوگیری کند. بنابراین وجود ساختار عضلانی در جسم رحم بسیار مهم تر از ساختار عضلانی دهانه رحم است.

گاهی اوقات به دلایل مادرزادی، تناسب میان سلول های عضلانی و بافت همبندی به هم خورده و وجود سلول های عضلانی در دهانه رحم باعث انقباض بیشتر دهانه رحم می شود و نمی تواند مقاومت لازم را برای باردار داشته باشد.

گاهی نیز افرادی هستند که به دلیل نقص مادرزادی ناشی از بافت همبند، دچار این نارسایی می شوند که با توجه به شرح حالی که از بیمار توسط متخصص زنان و زایمان گرفته می شود، اقدام به درمان های لازم می کنند.

از دیگر علل نارسایی دهانه رحم وجود برخی اختلالات ساختاری در رحم است؛ مشکلاتی مانند رحم تیغه دار، رحم دو شاخ، رحم تک شاخ و … این نارسایی ها که در جسم رحم وجود دارد، دهانه رحم را تحت تاثیر قرار می دهند و فرد را دچار نارسایی دهانه رحم می کنند.

علاوه بر موارد ذکر شده، علل اکتسابی نیز ممکن است فرد را دچار نارسایی دهانه رحم کنند. از میان علل اکتسابی می توان به تروما یا آسیب های وارد آمده به دهانه رحم اشاره کرد. این صدمات ممکن است ناشی از زایمان های سخت قبلی باشد که در آن نوزاد وزن بالا یا جثه درشتی دارد و با استفاده از فورسپس یا وکیوم نوزاد بیرون آورده شود که در نتیجه آن صدماتی به دهانه رحم وارد می شود یا آن که بیمار سابقه عمل های جراحی مانند کورتاژ تخلیه ای را دارد و برخی نیز دچار بیماری های پیش بدخیم دهانه رحم می شوند.

 

سرکلاژ چیست و چه کسانی نیاز به آن دارند؟

عمل سرکلاژ یک روش جراحی است که در موارد نارسایی دهانه رحم (سرویکس) برای جلوگیری از باز شدن دهانه رحم و خروج محصولات حاملگی (جفت و جنین) و سقط انجام می­‌گیرد. این روش برای کسانی مناسب است که:

• افرادی که رحم ضعیفی دارند
• افرادی که اندازه دهانه رحم آن ها کوتاه و کمتر از 2.5 سانتی متر است
• افرادی که دهانه رحم آن ها کاملاً بسته نیست
• افرادی که سابقه سقط یا زایمان زودرس در سه ماهه دوم بارداری را داشته اند

تشخیص این موارد در سونوگرافی های متعدد و معاینه پزشک امکان پذیر خواهد بود. اگر پزشک تشخیص دهد که با گذشت زمان، رحم بزرگتر می شود و امکان زایمان پیش از موعد یا سقط جنین وجود دارد، تصمیم به دوختن دهانه رحم یا همان عمل سرکلاژ می گیرد.

اما در مورد افرادی که  IVF انجام داده اند، بارداری پر خطر داشته اند و یا دو قلو و چند قلو باردار هستند نمی توانند بدون صلاح دید پزشک تحت عمل سرکلاژ قرار گیرند، بنابراین بهترین جراح زنان تشخیص می دهد که این عمل لازم است یا خیر. شواهد علمی در مورد این وجود ندارد که سرکلاژ بتواند نتیجه حاملگی های چند قلویی، IVF و حاملگی های پرخطر را بهتر نماید، مگر آن که پزشک متخصص زنان تشخیص دهد که دهانه رحم در حال کوتاه شدن است یا ضعف دارد.

چه زمانی انجام سرکلاژ دهانه رحم یک ضرورت است؟

قبل از بارداری، دهانه رحم بسته، بلند و سفت است. در دوران بارداری، دهانه رحم به تدریج نرم می شود، طول آن کاهش می یابد و برای آمادگی برای تولد باز می شود (گشاد می شود). با این حال، اگر دهانه رحم ناتوان یا کوتاهی دارید، ممکن است دهانه رحم شما خیلی زود باز شود. در نتیجه، ممکن است از سقط جنین یا زایمان زودرس را تجربه کنید.

اگر موارد زیر را دارید، متخصص شما ممکن است سرکلاژ دهانه رحم را در دوران بارداری برای جلوگیری از زایمان زودرس توصیه کند:

سابقه سقط جنین در سه ماهه دوم مربوط به اتساع بدون درد دهانه رحم در غیاب زایمان یا جدا شدن جفت

سرکلاژ قبلی به دلیل اتساع بدون درد دهانه رحم در سه ماهه دوم

اتساع بدون درد دهانه رحم در سه ماهه دوم تشخیص داده شود

طول دهانه رحم کوتاه (کمتر از 25 میلی متر) قبل از هفته 24 بارداری، در بارداری تک قلو

معاینه کامل دهانه رحم از جمله سونوگرافی ترانس واژینال توسط پزشک متخصص در بارداری های پرخطر بسیار توصیه می شود.

عمل سركلاژ به چه صورت است؟

این عمل توسط یک متخصص زنان و زایمان و در هفته 14 تا 18 بارداری یعنی در سه ماهه دوم بارداری انجام می شود. سرکلاژ به سه شیوه شیروتكا، مك دونالد (عمل از راه واژن) و روش درون شكمی انجام می شود که مک دونالد نسبت به سایر روش ها رایج تر و ساده تر است. در این روش خونریزی و درد کمتری وجود دارد و مادر مدت کمتری در حالت بیهوشی می ماند.

در صورتی که مادر تحت عمل سرکلاژ قرار گرفته باشد، قبل از آن که دردهای بارداری او آغاز شود، پزشک بخیه های دهانه رحم او را باز می کند که عملی بدون درد و نیاز به بی حسی یا بیهوشی است. اگر فرد زودتر از موقع زایمان دچار دردهای زایمان شود، باید بخیه های سرکلاژ او باز شود و به همین دلیل باید در بیمارستان و تحت مراقبت قرار داشته باشد.

قرار دادن سرکلاژ

سرکلاژ دهانه رحم از زمانی که برای اولین بار توسط Shirodker و سپس McDonald در دهه 1950 توصیف شد، یک عمل رایج در زنان و زایمان بوده است.

چند روش مختلف برای انجام سرکلاژ وجود دارد. همه آنها برای سفت کردن و تقویت دهانه رحم، بسته نگه داشتن آن تا پایان بارداری و جلوگیری از زایمان زودرس به کار می روند. متخصص زنان ممکن است:

بخیه ها را در اطراف قسمت بیرونی دهانه رحم قرار دهد.

یک برش کوچک در دهانه رحم ایجاد کند و سپس آن را با چسب جراحی ببندد.

سرکلاژ ترانس شکمی زمانی است که جراح نوار جراحی را به دور قسمت بیرونی دهانه رحم می بندد و آن را با بخیه در جای خود نگه می دارد.

سرکلاژ دهانه رحم معمولاً به عنوان یک عمل سرپایی در بیمارستان یا مرکز جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.

بیرون زدگی کیسه آمنیوتیک

اگر ناتوانی دهانه رحم تا اواخر بارداری تشخیص داده نشود، ممکن است کیسه آمنیوتیک از دهانه رحم بیرون بزند. این مشکل را می توان به یکی از دو راه زیر حل کرد:

یک کاتتر (لوله باریک) با یک بالون کوچک به دهانه رحم وارد می شود. سپس بالون برای حمایت از کیسه آمنیوتیک باد می شود.

یک کاتتر از طریق مجرای ادرار وارد می شود تا مثانه پر از مایع شود. فشار مثانه می تواند کیسه آمنیوتیک را از طریق دهانه رحم به عقب براند.

هنگامی که کیسه آمنیوتیک در جای خود قرار گرفت، می توانیم دهانه رحم را بخیه بزنیم.

برداشتن سرکلاژ دهانه رحم

بخیه های دهانه رحم باید قبل از شروع زایمان کشیده شود. این باعث شروع زایمان نمی شود. با این حال، اگر زود زایمان کنید، در حالی که بخیه ها هنوز در جای خود هستند، این یک اورژانس پزشکی است. بخیه ها باید فورا حذف شوند. در برخی موارد، نوزاد باید از طریق سزارین به دنیا بیاید.

پزشک شما ممکن است استراحت در بستر را به عنوان بخشی از درمان شما توصیه کند.

خطرات سرکلاژ دهانه رحم

مانند هر جراحی دیگری، انجام سرکلاژ دهانه رحم خطراتی نیز دارد. سرکلاژ دهانه رحم بدون خطر نیست. عوارض جانبی گزارش شده در مدت کوتاهی پس از گذاشتن بخیه شامل درد شکمی، خونریزی واژینال، پارگی زودرس پرده ها قبل از زایمان و آسیب مثانه است. این خطرات نادر هستند و تیم پزشکی شما تمام اقدامات احتیاطی را برای اطمینان از یک روش ایمن انجام می دهد. برخی از خطرات عبارتند از:

آسیب به دهانه رحم

خونریزی

عفونت

زایمان زودرس

پارگی زودرس غشاها

تنگی دهانه رحم (دهانه رحم به طور دائم باریک یا بسته می شود)

پارگی دهانه رحم یا بافت رحم

اگر فکر می کنید در معرض خطر نارسایی دهانه رحم هستید، در اسرع وقت آن را با متخصص زنان خود در میان بگذارید. بهتر است این موضوع را زودتر تشخیص دهید، تا قبل از اینکه کودک خیلی بزرگ شود و قبل از اینکه کیسه آمنیوتیک وارد بدن شود، اقداماتی برای تقویت دهانه رحم انجام شود. درمان زودهنگام با سرکلاژ می تواند به میزان قابل توجهی شانس زایمان زودرس و سقط جنین را کاهش دهد.

سخن پایانی

در پایان باید گفت که بنا به تشخیص متخصص زنان و زایمان، عمل سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم  زمانی انجام می گیرد که فرد دچار اختلال و نارسایی دهانه رحم باشد. گفتنی است که سرکلاژ عملی ساده و بدون خونریزی است که به جلوگیری از سقط جنین کمک می کند. اما به هر روی این عمل برای همه افراد تشخیص داده نمی شود. شما می توانید برای دریافت مشاوره در رابطه با این عمل و سایر موارد از دکتر سوسن میرزامحمدی مشاوره دریافت نمایید.