بى اختيارى ادرار چيست؟

بی اختیاری ادرار به وضعيتى گفته مى شود كه فرد کنترل مثانه خود را از دست مى دهد. در اين هنگام محتواى مثانه گاهى به طور كلى خالى مى شود و گاهى نشتى جزئى دارد. اين بيمارى بسته به علت بروز آن مى تواند موقتى و يا مزمن و دائمى باشد. براساس مطالعات انجام شده اين بيمارى در زنان ٥٠ سال و بالاتر شيوع بيشترى دارد و رايج تر است. البته اين بيمارى مى تواند براى هركسى با هر سنى اتفاق افتد. لازم به ذكر است كه با افزايش سن و ضعيف شدن ماهيچه ها خطر ابتلا به بى اختيارى ادرار افزايش مى يابد. گفتنى است كه علائم و نشانه هاى این بیماری مى تواند خفيف يا شدید باشد كه در برخى از مواقع نشان از وجود سرطان، سنگ كليه، عفونت و يا بزرگ شدن پروستات است.

انواع بی اختیاری ادرار

به طور كلى بی اختیاری ادرار به سه نوع تقسیم می شود. به خاطر داشته باشيد كه اين امكان وجود دارد كه فرد به طور همزمان با بيش از يك نوع اين بيمارى درگير شود و آن را تجربه كند. در ادامه اين مطلب به شرح انواع بى اختيارى پرداخته مى شود:

بی اختیاری ناشى از استرس	بی اختیاری استرسی ناشی از انواع خاصی از فعالیت های بدنی می‌باشد. براى مثال ممکن است فرد با انجام فعاليت هايى مانند سرفه، عطسه، خنديدن و ورزش، کنترل مثانه خود را از دست بدهد. بى اختيارى در اين مواقع ناشى از ایجاد استرس در عضله اسفنکتر است که ادرار را در مثانه نگه می دارد. بنابراين بروز استرس در فرد باعث می شود كه عضله مثانه ادرار را آزاد کند.
بى اختيارى فوريتى	بی اختیاری فوريتى به وضعيتى گفته مى شود كه فرد خيلى سريع و فورى كنترل مثانه خود را از دست مى دهد و به محض تصميم براى مراجعه به سرويس بهداشتى دچار بى اختيارى و عدم كنترل ادرار مى شود.
بى اختيارى عملكردى	زمانى رخ مى دهد كه به هنگام ادرار تمام محتواى مثانه تخليه نشود و پس از گذشت مدت كوتاهى محتواى باقى مانده نشت پيدا كند.

بی اختیاری ادرار به وضعیتی اطلاق می شود که فرد قادر به کنترل ادرار خود نباشد و ادرار بدون اراده و ناگهانی از بدن خارج شود. نشانه ها و علائم بی اختیاری ادرار شامل موارد زیر می شود:

1. ناراحتی یا تنش ناگهانی در ناحیه پرانی مثل استرس یا فشار شدید در شکم.
2. نیاز فوری به ادرار و عدم توانایی در کنترل ادرار تا وقتی که دسترسی به توالت داشته باشید.
3. تریش فرازی (نفوذ ادرار در لبه سرویکس) که باعث می شود ادرار بدون اراده خارج شود.
4. قطره ادرار بعد از ارتوپزی خارج شود (خروج قطره های کوچک از ادرار بعد از انجام کنترل خودکار در هنگام ادرار کردن).
5. خروج ادرار در زمان بالشتک زنی (ادرار بدون اراده خارج شود در حین سر دادن نهاد نرم یا بالشتک زنی).
6. خروج ادرار در زمان فعالیت های فیزیکی یا تغییر وضعیت بدن (به عنوان مثال، خروج ادرار در زمان برخاستن از صندلی یا پاشيدن بینی).
7. تنش عضلات مجرای ادرار (که موجب نمی شود ادرار از دسترس خارج شود) و یا عدم تشخیص موقعیت مجرای ادرار در صورتی که فرد نیازی به ادرار نداشته باشد.
8. تو فی (ادرار شدن توده های کوچک از وقتی که مثانه کاملا خالی است) که می تواند با تو های قطره ای ادرار همراه باشد.
9. خروج ادرار در زمان خیس کردن (خروج ادرار در زمان لمس کردن پوست، به عنوان مثال هنگام شستن دست یا تمیز کردن دهان).

در صورت بروز هر یک از این علائم، توصیه می شود به بهترین متخصص زنان مراجعه کنید تا علت بی اختیاری ادرار مشخص شود و برنامه درمانی مناسب تعیین شود.

✔بیشتر بخوانید: افتادگی مثانه

علل و دلايل بی اختیاری ادرار

بى اختيارى ادرار مى تواند علل مختلفى داشته باشد. عواملى مانند ضعف ماهیچه های مثانه، آسیب فیزیکی به عضلات کف لگن، پروستات بزرگ شده و سرطان مى توانند در بروز بى اختيارى ادرار نقش داشته باشند. در حالى كه اين بيمارى در برخى از افراد به راحتى قابل درمان است اما در برخى ديگر مى تواند ادامه دار و مزمن شود. بی اختیاری ادرار ممکن است به علت عوامل فیزیکی و روانشناختی متفاوتی رخ دهد. در ادامه اين مطلب به شرح مهمترين اين دلايل پرداخته مى شود:

ضعف عضلات دهانه مثانه	ضعف یا نقص عملکرد عضلاتی که منشأ اصلی برای کنترل و تخلیه مثانه هستند، می‌تواند عاملی برای بی اختیاری ادرار باشد.
بیماری‌های نوروژنیک	بعضی بیماری‌های عصبی مثل آسیب به نخاعی، اسکلروز چندگانه، صرع، سکته مغزی و دیگر بیماری‌های مشابه، ممکن است توانایی کنترل مثانه را مختل کرده و به بی اختیاری ادرار منجر شوند.
التهاب مثانه	التهاب مثانه (سیستایت) ممکن است باعث تحریک و تشدید عملکرد مثانه شود و فشار بیشتری روی آن قرار دهد که به بی اختیاری ادرار منجر می‌شود.
عوامل روانشناختی	استرس، اضطراب، افسردگی و دیگر عوامل روانشناختی می‌توانند به همه‌گیری پیشانی ها و عضلات مثانه ارتباط داشته باشند و طیف گسترده‌ای از مشکلات ادراری ایجاد کنند، از جمله بی اختیاری ادرار.
استفاده از مواد مخدر و داروها	برخی داروها و مواد مخدر می‌توانند عوارض جانبی را در سیستم عصبی ایجاد کنند که می‌تواند منجر به بی اختیاری ادرار شود.
پیری	با افزايش سن و بروز علائم پيرى ماهیچه های مثانه ضعیف تر می شوند و این امر موجب بروز بی اختیاری ادرار مى شود. داشتن يك سبك زندگى سالم و ورزش مى تواند از ضعيف شدن ماهيچه ها در سنين بالاتر و بى اختيارى ادرار جلوگيرى كند. به طورى كه هرچه فرد زندگى سالم ترى داشته باشد احتمال ابتلا به بى اختيارى نيز كاهش مى يابد.
عوامل محیطی	مواردی مانند حرکات سنگین، تغییرات شدید در دما، تغییر محل زندگی و شرایط محیطی دیگر ممکن است عاملی برای بی اختیاری ادرار باشند.
علل ساختگی	بعضی از علل بی اختیاری ادرار ممکن است مربوط به جراحی‌های قبلی، تروما، وراثت، سکته مغزی و یا عفونت باشند.
آسيب ديدگى	لازم به ذكر است كه عضلات كف لگن از مثانه پشتيبانى مى كنند. بنابراين آسيب ديدن اين عضلات در برخى از موار مى تواند منجر به بى اختيارى ادرار شود. همچنين عواملى همچون باردارى، زايمان و جراحى هيستركتومى نيز مى توانند سبب بروز اين آسيب شوند.
پروستات بزرگ شده	اگر فردى كه دچار بى اختيارى ادرار شده يك مرد باشد، ممكن است بى اختيارى او ناشى از بزرگ شدن غده پروستات باشد. گفتنى است كه این غده با افزايش سن به بزرگ شدن گرايش پيدا مى كند.
سرطان	همچنين سرطان هايى مانند سرطان پروستات و مثانه نيز می توانند موجب بروز بی اختیاری ادرار شوند. لازم به ذكر است كه در برخی موارد بى اختيارى ادرار با درمان سرطان نیز از بين نمى رود. علاوه بر سرطان، تومور هاى خوش خيم نيز مى توانند با ايجاد انسداد در مجارى ادرار موجب بى اختيارى شوند.
عوامل ديگر	علاوه بر موارد ذكر شده موارد زير نيز مى توانند موجب بروز بى اختيارى ادرار شوند؛ – یبوست – عفونت ادراری – سنگ کلیه یا التهاب پروستات – سیستیت بینابینی یا یک بیماری مزمن که باعث التهاب مثانه شود – عوارض جانبی برخی از داروهای خاص مانند داروهای فشار خون، شل کننده های عضلانی، آرام بخش و برخی داروهای قلب

همچنين در برخی از موارد يك سبك زندگى غلط و نا سالم نيز مى تواند موجب بروز موقت بی اختیاری شود. براى مثال، مصرف زياد نوشیدنى هاى الکلى، نوشیدنی های کافئین دار و يا سایر مایعات می تواند باعث از دست دادن كنترل مثانه به طور موقت شوند.

درمان بى اختيارى ادرار

بی اختیاری ادرار یک مشکل پزشکی است که ممکن است در افرادی که نمی‌توانند کنترل اجابت یا نفوذ ادرار را در مواقع افزایش فشار در بی و یائاجرای فعالیت جنسی مدیریت کنند، اتفاق بیفتد. رویکردهای درمانی برای بی اختیاری ادرار عبارت‌اند از:

1. تقویت عضلات زیرین بدن: مشاوره های فیزیوتراپی و استفاده از تمرینات قوی کردن عضلات قرصها، عضلات مخصوص زیرین صف بدن و عضلات مجاور مجرای تفریغ ادرار ممکن است به کنترل بهتر ادرار کمک کند.
2. تمرینات کششی انجام دادن: این تمرینات در کنترل عضلات والواژه و تنظیم نفوذ ادرار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
3. تمریناتی مانند تنفس : این تمرینات می‌توانند به کنترل بیشتر روابط عضلات پرینه شرینه و والواژه کمک کنند.
4. روش‌های رفتار درمانی: این الگوها شامل تنظیم زمان ادرار کردن، استفاده از بهترین محل برای ادرار کردن و ایجاد الگوی تعین شده برای رفتار زمان ادرار کردن است.
5. استفاده از سریع‌ترین تکنیک های درمانی: مثلاً استفاده از این داروها که لرزش مجرای تفریغ ادرار را کنترل می کنند و یا همزمان استفاده از داروها و زیرمجموعه تنظیم قرصها در واکنش به ضرورتهای شخص.

ویزیت پزشکی برای تشخیص درست و تعیین علت اصلی بی اختیاری ادرار بسیار مهم است. براساس علت و شدت مشکل، پزشک ممکن است روش های درمانی دیگر نظیر داروها یا ارسال به تخصصهای دیگر مثل گروه کمکی مداخله و پزشک ارتوپدی را توصیه کند. همچنین، در موارد مشخص شده که بهترین راه حل دستکاری خارجی است، کاتترها، چسب های خارجی و دستگاه های کمکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بهتر است با پزشک معالج درباره روش درمانی مناسب برای شرایط خاص خود صحبت کنید.

در وهله نخست درمان بستگى به نوع بی اختیاری در ادرار دارد اما به طور كلى درمان مى تواند شامل دارو، جراحى و يا ساير روش هاى درمانى باشد. علاوه بر اين انجام برخى از تمرينات ورزشى جهت تقويت عضلات كف لگن و مثانه نيز مى تواند به افزايش كنترل مثانه كمك كند.

البته گفتنى است كه در برخى شرایط خاص ممكن است پزشك نتواند راه حلى براى درمان بى اختيارى مثانه پيدا كند. در اين مواقع رعايت نكات زير توصيه مى شود:

• تنظيم رژیم غذايى و میزان مصرف مایعات
• استفاده از پد بهداشتى
• تنظيم بازه هاى استحمام كردن
• در دسترس بودن محل سرويس بهداشتى

نتيجه گيرى

به طور كلى مى توان گفت كه بى اختيارى ادرار در اكثر مواقع به راحتى درمان مى شود و ناشى از مشكلاتى جزئى است. بنابراين توصيه مى شود قبل از مزمن و ادامه دار شدن اين بيمارى به پزشک یا متخصص زنان مربوطه مراجعه شود.